Najludniejszy, najbogatszy oraz trzeci co do wielkości (po Alasce i Teksasie) stan USA.

Położony na zachodnim wybrzeżu USA, nad Oceanem Spokojnym. Na północy graniczy ze stanem Oregon, na wschodzie ze stanem Nevada, na południowym wschodzie z Arizoną, a na południu z meksykańskim stanem Kalifornia Dolna.

Cztery największe miasta stanu to: Los Angeles, San Diego, San Jose i San Francisco. W Kalifornii znajduje się osiem z pięćdziesięciu największych miast USA.

Stan znany jest ze zróżnicowanego środowiska przyrodniczego i klimatu, a także z wielowarstwowego i wielokulturowego społeczeństwa.

Terytorium stanu rozciąga się między wybrzeżem Pacyfiku a górami Sierra Nevada na wschodzie, pustynią Mojave na południowym wschodzie i lasów (z przewagą sekwoi i jedlicy) na północnym wschodzie. Centrum stanu zajmuje Dolina Kalifornijska, jeden z najbardziej wydajnych rolniczo obszarów na świecie. Leżąca na terenie stanu Dolina Śmierci (86 m p.p.m.) jest najniższym punktem w Ameryce Północnej.

W okresie pierwszych kontaktów z Europejczykami Kalifornię zamieszkiwały ludy: Pomo, Kostanoan, Jokuc, Czumasz, Mohave (nie mylić z Mohawkami) i Serrano, mówiące językami: na-dene, tano, penutian i hokan-siu. W końcu XVIII w. Kalifornia została skolonizowana przez hiszpańskich osadników i stała się częścią wicekrólestwa Nowej Hiszpanii. W 1821 wraz z innymi terytoriami wchodzącymi w skład wicekrólestwa uzyskała niepodległość i stała się częścią Meksyku. Przez powstanie osadników amerykańskich i wojnę meksykańsko-amerykańską w latach 1846–1848 Kalifornia stała się częścią USA. W 1850 Kalifornia została przyjęta do Unii jako 31 stan. W XIX wieku, na wieść o odkryciu złóż złota w okolicach San Francisco, wybuchła tzw. Gorączka Złota. Było to przełomowe wydarzenie w dziejach całej Kalifornii. Dzięki masowemu napływowi osadników i poszukiwaczy złota stan zaczął się rozwijać. Wpływ gorączki złota na ten obszar doskonale obrazuje przykład San Francisco – z osady stało się nagle ludnym i prężnym miastem.

Na początku XX wieku Los Angeles stało się centrum amerykańskiego show-biznesu, który do dziś jest wizytówką miasta. Innymi ważnymi dla stanu dziedzinami gospodarki są turystyka, rolnictwo (głównie w Dolinie Kalifornijskiej), przemysł kosmiczny, informatyka i przemysł naftowy.

Jest to najbogatszy stan USA; gdyby Kalifornia była oddzielnym państwem, wówczas znajdowałaby się na 8. miejscu największych gospodarek światowych, z produktem krajowym brutto na poziomie Włoch.

Historia

Sukcesywnie zasiedlana przez kolejne fale przybyszów w ciągu ostatnich 10 tysięcy lat, Kalifornia była jednym z najbardziej zróżnicowanych pod względem językowym i kulturowym regionów prekolumbijskiej Ameryki Północnej. Mieszkało tu ponad 70 odmiennych grup Indian. Duże, osiadłe grupy Indian zamieszkiwały wybrzeże Pacyfiku, który był głównym źródłem pożywienia. Obok połowu ryb polowano na ssaki morskie. Grupy zamieszkujące tereny śródlądowe żyły z myślistwa i zbieractwa. Indianie kalifornijscy w zależności od grupy znacznie różnili się w organizacji – istniał podział na grupy, plemiona, wioski. Mimo różnic byli ze sobą powiązani sojuszami, więzami handlowymi, rodzinnymi, choć toczyli także walki.

Kalifornię odkrył portugalski żeglarz João Rodrigues Cabrilho w 1542. Mimo iż był Portugalczykiem, służył Hiszpanii. Angielski odkrywca i korsarz Francis Drake 37 lat później opłynął wybrzeże Kalifornii i zgłosił pretensje do jego części. Hiszpańscy kupcy zaczęli wykorzystywać Kalifornię w trakcie podróży z Filipin do kolonii hiszpańskich w Meksyku od roku 1565. W 1602 Sebastian Vizcaino zbadał i opisał na mapie wybrzeże Kalifornii na polecenie wicekrólestwa Nowej Hiszpanii.

Hiszpańscy duchowni zaczęli zakładać ośrodki misyjne wzdłuż wybrzeża (powstało ich 21), aby nawracać miejscowych Indian. Pierwszy ośrodek misyjny został założony w San Diego w 1769. Wokół misji pojawiły się małe miasteczka, był to początek hiszpańskiego osadnictwa w tej części Kalifornii. Nową prowincję nazwano „Alta California” (Górna Kalifornia, do dziś istnieje w Meksyku stan o nazwie Kalifornia Dolna). W 1821, w wyniku powstania przeciwko władzy Hiszpanii, Kalifornia stała się częścią niepodległego Meksyku i pozostała nią przez 25 lat.

Od 1820 traperzy i osadnicy z USA oraz Kanady zaczęli przybywać do Północnej Kalifornii, stając się motorem przemian, które wkrótce dotknęły tę część Meksyku. Ci nowi przybysze odkryli szlaki przez góry oraz pustynie Kalifornii, zasiedlając niezamieszkane dotąd rejony. W tym samym okresie imperium rosyjskie badało wybrzeże Kalifornii i założyło punkt handlowy w Fort Ross.

W 1846 osadnicy amerykańscy zbuntowali się przeciwko Meksykowi (tzw. Rewolta Niedźwiedziej Flagi), ustanawiając w Sonomie Republikę Kalifornii. Pierwszym i zarazem ostatnim prezydentem Republiki był William B. Ide, który odegrał bardzo ważną rolę w czasie powstania. Okres jego urzędowania trwał 25 dni i zakończył się wraz z zajęciem Kalifornii przez siły Stanów Zjednoczonych.

Republika Kalifornii istniała zatem bardzo krótko. Gdy wybuchła rewolta niedźwiedziej flagi, trwała wojna amerykańsko-meksykańska (1846-1848). Powstańcy w Kalifornii liczyli zatem na wsparcie z USA. Pomocy udzielono – komandor US Navy, John D. Sloat, wpłynął na zatokę Monterrey i rozpoczął okupację Kalifornii przez USA. Po serii kampanii na południu (oblężenie Los Angeles, bitwy pod Dominguez Rancho, San Pasqual, Rio San Gabriel i La Mesa) Górna Kalifornia skapitulowała w czasie krótszym niż miesiąc przed siłami Amerykanów. Californios (jak określało się hiszpańskojęzycznych mieszkańców regionu) w 1848 w Cahuendze podpisali traktat oddający Kalifornię Amerykanom. Wraz z Traktatem z Guadalupe Hidalgo, kończącym wojnę między Meksykiem a USA, Tym samym Kalifornia została podzielona między obydwa państwa.

W 1848 liczba osadników amerykańskich w Kalifornii nie przekraczała 15 tys., ale wraz z odkryciem złota i powiązanymi z tym masowymi migracjami ze Stanów, Europy i Kanady – znacznie wzrosła. W 1850 Kalifornia przystąpiła do Unii jako 31 stan. Niewolnictwo było w niej zakazane.

Miejscem pobytu władz Kalifornii pod rządami Meksyku było Monterrey (od 1777 aż do 1835, gdy meksykańskie władze opuściły Kalifornię). Amerykańska administracja szukała miejsca na swą siedzibę. Początkowo było to San Jose (od 1850 do 1851). Następnie Vallejo (1852–1853) i Benicia (1853–1854). Ostatecznie jednak stolicą stanu zostało w 1854 Sacramento i jest nią (z małą przerwą w 1861, gdy podczas powodzi posiedzenia legislatury stanowej odbywały się w San Francisco) do dziś.

Podróże między Kalifornią a środkową i wschodnią częścią USA były bardzo czasochłonne i niebezpieczne. Zmieniło się to jednak wraz z budową pierwszej transkontynentalnej linii kolejowej, przebiegającej przez przełęcz Donner w górach Sierra Nevada. Wraz z budową tej linii kolejowej setki tysięcy osadników przybywały do Kalifornii ze wschodu. Główną przyczyną migracji były znakomite warunki do uprawy ziemi.

We wczesnym okresie XX w. liczba przybywających do Kalifornii uległa zwiększeniu wraz z rozwojem połączeń kolejowych i budową autostrad. W okresie od 1900 do 1950 ludność stanu wzrosła z 1,4 mln do 10,5 mln, co sprawiło, że Kalifornia stała się najbardziej zaludnionym stanem w USA.

Geografia Kalifornii

Pierwszy geograficzny opis Kalifornii w języku angielskim opublikował polski lekarz oraz podróżnik, Feliks Wierzbicki, w książce pt. „California Guidebook”, wydanej w 1849 roku w Kalifornii. Rok później książka pt. „Opis Kalifornii pod względem geograficznym, statystycznym i geologicznym” ukazała się w języku polskim w Krakowie.

Kalifornia leży między Pacyfikiem, stanami Oregon, Nevada, Arizona i meksykańskim stanem Baja California. Powierzchnia stanu wynosi 423 970 km². Gdyby Kalifornia była oddzielnym państwem, znajdowałaby się na 59. miejscu na liście największych państw świata.

W środkowej części stanu leży Dolina Kalifornijska, otoczona pasmami górskimi – górami leżącymi na wybrzeżu Pacyfiku (na zachodzie), pasmem Sierra Nevada (na wschodzie), Górami Kaskadowymi (na północy) i górami Tehachapi (na południu). Na południe od wybrzeża znajdują się Channel Islands.

Dolina Kalifornijska jest rolniczym sercem regionu, produkuje prawie 1/3 żywności dla USA. Dolina Kalifornijska przedzielona jest deltą Sacramento i San Joaquin. Jej północna część zwana jest doliną Sacramento, południowa zaś doliną San Joaquin, od przepływających przez nie rzek.

Obydwie rzeki pełnią bardzo ważną rolę nie tylko w przyrodzie, ale i w działalności gospodarczej. Dzięki pracom nad pogłębianiem dna, rzeki zachowują głębokość umożliwiającą istnienie portów w wielu śródlądowych miastach stanu. System kanałów umożliwia zaś nawadnianie pól w Dolinie Kalifornijskiej. Delta Sacramento i San Joaquin zapewnia także wodę pitną dla prawie 2/3 mieszkańców stanu.

W Sierra Nevada znajduje się najwyższy szczyt kontynentalnych stanów (Alaska określana jest mianem stanu „zewnętrznego” i nie zalicza się jej do stanów kontynentalnych, mimo iż leży na kontynencie północnoamerykańskim) – Mount Whitney o wysokości 4421 m n.p.m. Temperatura w Sierra Nevada spada w zimie do podobnego poziomu co na terenach arktycznych. W tym paśmie górskim znajduje się też tuzin małych lodowców, z których najbardziej znane są lodowce Palisade, najbardziej wysunięte na południe lodowce w USA. Do atrakcji turystycznych Sierra Nevada poza doliną Yosemite (park narodowy), znaną z licznych form polodowcowych, należy Park Narodowy Sekwoi, gdzie rosną jedne z najwyższych drzew na Ziemi, oraz jezioro Tahoe, największe z jezior na terenie Kalifornii.

Na wschód od Sierra Nevada leżą dolina Owens i jezioro Mono, ważny ośrodek dla migrujących ptaków. W zachodniej części stanu znajduje się jezioro Clear, największy pod względem powierzchni akwen słodkowodny, leżący w całości na terenie Kalifornii (jezioro Tahoe jest większe, ale jego część znajduje się na terenie Nevady).

Około 45% powierzchni stanu zajmują lasy, mocno zróżnicowane pod względem gatunków drzew. Kalifornia jest najbardziej zalesionym stanem w USA, zaraz po Alasce. Wiele drzew z White Mountains zalicza się do najstarszych na świecie, jedna z rosnących tam sosen ościstych liczy sobie ok. 4700 lat.

Na południu znajduje się duże śródlądowe słone jezioro Salton. Pustynie w Kalifornii zajmują około 25% powierzchni. Prawie cała południowo-wschodnia część Kalifornii to pustynie, na których panuje bardzo wysoka temperatura (zwłaszcza w lecie). Największą spośród nich jest pustynia Mojave. Na północny wschód od niej leży Dolina Śmierci, w której znajduje się najniżej położone miejsce w Ameryce Północnej – Badwater Flat (86 m p.p.m.). Odległość między Badwater Flat a Mount Whitney (najwyższy szczyt Kalifornii) wynosi jedynie ok. 135 km.

Wzdłuż wybrzeża Kalifornii koncentruje się osadnictwo ludzkie. Znajdują się tam główne obszary metropolitarne stanu – Los Angeles-Long Beach-Riverside, San Francisco Bay Area i San Diego.

Kalifornia znana jest z trzęsień ziemi pozostawiających po sobie znaczne uskoki tektoniczne (np. uskok San Andreas). Inne zjawiska przyrodnicze charakterystyczne dla tego stanu to: tsunami, powodzie, susze, wiatr Santa Ana, pożary lasów, osuwiska i występowanie wulkanów.

Siły zbrojne

Siły zbrojne:

• 123 948 żołnierzy na służbie

Z czego:

• 7932 żołnierzy US Army
• 96 047 żołnierzy US Navy (wliczeni Marines)
• 19 969 żołnierzy Air Force
• 58 076 – personel cywilny

Do tego dochodzi 2 596 340 weteranów :

• 504 010 z II wojny światowej
• 301 034 z wojny koreańskiej
• 754 682 z wojny wietnamskiej
• 278 003 z I wojny w Zatoce Perskiej.

Źródło: Wikipedia https://pl.wikipedia.org/wiki/Kalifornia